مراحل انجام یک پروژه عمرانی
برای بهرهبرداری از یک پروژه عمرانی لازم است تا چندین مرحله طی شوند. این مراحل از حساسیت ویژهای برخوردار هستند چرا که موفقیت یک پروژه عمرانی منوط به انجام دقیق همه مراحل است. مراحل انجام یک پروژه عمرانی به قرار زیر است:
مرحله ترسیم طرح پروژه عمرانی
در این مرحله یک طرح متولد میشود. ممکن است بین چندین طرح یک مورد که از همه شرایط بهتر و ریسک کمتری دارد انتخاب شود. در این مرحله همچنین باید مسائل زیادی راجع به پروژه روشن شوند مثل تاریخ و محل اجرای پروژه، زمان لازم برای اجرای پروژه، روش های اجرای پروژه، هزینه و منابع مورد نیاز و خیلی موارد دیگر.
مرحله تکمیل مطالب و تصویب طرح اولیه
در این مرحله باید به تمامی سوالاتی که در مرحله اول پرسیده شده پاسخ قاطع داده شود. تیم مدیریت و افرادی که قرار است در تیم باشند و همچنین سمت آنها بایستی تعیین شود. محل دقیق و تاریخ شروع پروژه بایستی مقرر شود و از همه مهمتر بودجه در نظر گرفته شده باید به همه نیازهای طرح پاسخ بدهد.
مرحله شروع به اجرای پروژه عمرانی
تا اینجا تقریبا نصف بیشتر کار پروژه عمرانی انجام گرفته و اکنون وقت اجرای آن است. همه برنامه ریزی های انجام شده در مراحل قبل باید به اجرا برسند. در این مرحله هیچ خطایی پذیرفته نیست و برآورد هزینه ها باید دقیقا همان باشد که مقرر شده است.
مرحله کنترل مرحله اجرای پروژه عمرانی
تیم مدیریت باید به اندازه کافی قدرتمند باشد تا لحظه به لحظه اجرای پروژه را زیر نظر گرفته و کنترل نماید. در غیر اینصورت احتمال خطا کردن توسط افراد نابکار و در نهایت شکست پروژه وجود دارد.
مرحله اختتام پروژه عمرانی
این مرحله پایان کار پروژه عمرانی و آغاز بهرهبرداری از آن است. در این مرحله همه ذینفعان به نفع و سود خود می رسند زیرا پروژه عمرانی با موفقیت به پایان رسیده است.
عمران یعنی آبادانی، و پروژه عمرانی یعنی آباد کردن و بهره برداری از یک محلی که تا قبل از آن بیاستفاده مانده بود. پروژه عمرانی مراحلی دارد که باید دقیق آنها را اجرا کرد تا پروژه با موفقیت انجام شود. مهندسین عمران با کفایت کسانی هستند که میتوانند با اجرای پروژه های عمرانی پر سود، شهر و کشور را آباد کنند.
مفهوم طرح و پروژه چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
ابتدا لازم است مفهوم طرح و پروژه عمرانی را عنوان نماییم. زیر این دو ماهیت متفاوتی در هر مرحله از پروژه دارند. مفهوم طرح در واقع ایده یا پیشنهادی خامی است که به صورت مجموعهای از کارها و عملیات جهت رسیدن به اهداف و استراتژیهای کلان تعریف شده و مطرح میشود.
تعریف پروژه
اگر مجموعه فعالیتهای به هم مرتبط به منظور نتیجه معین با داشتن یک شروع، پایان و بودجه تعریف شده انجام گردد، پروژه گفته میشود. اگر پروژه را بخواهیم به صورت فرآیندی و مفهومی ترسیم کنیم مطابق تصویر زیر میتوان مرحله تولد یک پروژه را از مرحله طرح تا مرحله تحویل پروژه را به صورت خلاصه مشاهده کرد.
فرآیندهای پیش از پروژه عمرانی چیست؟
در این مقاله قصد داریم در خصوص فرآیندها و نیازمندیهای قبل از شروع پروژه صحبت کنیم که شامل مواردی همچون پیشنهاد و ترسیم طرح، مطالعات تکمیلی و تصویب طرح و پیادهسازی و نحوهی اجرای پروژه است.
مرحلهی اول، پیشنهاد و ترسیم طرح
در این مرحله سؤالات اولیه در خصوص اجرای طرح مطرح میشود این قسمت زمان ظهور و تولد یک طرح است که ممکن است از یک جرقه و یا سؤال در ذهن سرمایه گذار و یا کارفرما شروع شود. سؤالات مهم در این مرحله شامل موارد ذیل است.
- مزایای و منافع کسب شده طرح
- شناسایی ذینفعان کلیدی طرح
- اهداف طرح
- تعیین اسکوپ و محدوه کار
- تهیه زمانبندی اولیه پروژه عمرانی (پس از تصویب طرح برنامه تفصیلی تهیه خواهد شد)
مرحلهی دوم، تهیه مطالعات تکمیلی و تصویب طرح
در این مرحله است که تمامی سؤالات باید جواب داده شود و این جوابها باید مطابق مراحل زیر اقدام نمود و در این مرحله است که طرح توجیهی و یا امکانسجی طرح تمامی سؤالات این مرحله را باید پاسخ دهد.
- مشخص شدن متولی طرح
- تشکیل تیم مطالعات طرح و وظایف مربوطه
- تکمیل اطلاعات فنی طرح
- تهیه ساختار شکست و زمانبندی کلان
- تدوین بودجه (درآمدها و هزینهها)
- تحلیل و نهایی سازی مطالعات طرح
- تصویب و شروع پروژه عمرانی
طرح توجیهی یا مطالعه امکانسنجی پروژه عمرانی
مطالعه امکانسجی مهمترین قدم در اجرای یک پروژه است، زیرا پایه و اساس برای هر اقدام همچون طراحی محسوب میشود. هرگونه خطا و اشتباه در این مرحله، میتواند موفقیت پروژه را به خطر بی اندازد و موجب شکست آن شود. یک طرح توجیهی، فقط به این سؤال پاسخ نمیدهد که آیا این پروژه امکانپذیر است؟ بلکه به شناسایی دقیق بازار هدف، موقعیت بازار، همچنین به سایر ویژگیهای طرح برای دستیابی به حداکثر موفقیت در اجرای پروژه میپردازد.
مطالعات امکانسنجی در سـه مرحلـه شناسایی امکانات، امکانسنجی اولیه و امکانسنجی نهایی صورت پذیرد. در مرحله اول به مطالعه و دریافت اطلاعات اولیه میپردازیم، پس از آن امکانسجی اولیه و خام صورت میپذیرد و مفروضات طرح را بر اساس شرایط عمومی کشور موردمطالعه قرار میدهد. پس از ارائه اولیه گزارش برای سرمایهگذاران اصلی و دریافت نظرات و خواستهای آنها مطابق مفروضات اولیه …گزارش نهایی امکانسجی تهیه میشود.
در این مرحله باید جزئیات پروژه به حدی روشن شود که ابهامی در خصوص طرح پروژه، روشهای اجرا و فروش محصول نهایی پروژه نباشد؛ که در صوت تائید طرح، شروع برنامه ریزی اولیه پروژه (گام سوم) در دستور کار قرار میگیرد.
مرحلهی سوم، پیادهسازی و نحوهی اجرای پروژه
پس از تصویب طرح باید مفروضات روش اجرای پروژه که در مرحله قبل پیشنهاد و مصوب شده است را به مرحله اجرا در آوریم. از جمله مفروضات اجرایی این مرحله به موارد ذیل میتوان اشاره نمود.
- برونسپاری یا داخلی سازی پروژه با توجه به منابع موجود سازمانی
- برنامه ریزی روش قراردادی اجرا
- مشخص شدن روشهای فروش
صفر تا صد اجرای یک پروژه عمرانی
در اینجا برای درک بهتر اجرای یک پروژه عمرانی سعی شده تا توضیحات مختصری راجع به سه فاز اصلی یک پروژه ساختمانی بهعنوان زیر مجموعهای از پروژههای عمرانی به صورت اجرای سازه ساختمان، اجرای تأسیسات و خدمات و در نهایت اجرای نماکاری و طراحی دکوراسیون داخلی ذکر نماییم. طبیعتاً در هر کدام از این فازها، چند مرحله از اجرای پروژه صورت میگیرد. باید اشاره کرد که عدم استفاده از نیروی کار ماهر و مواد و مصالح مناسب در این مراحل باعث خروجی بی کیفیت آن پروژه خواهد شد.
مرحله اول ساخت یک سازه عمرانی بخش سازه آن بوده که شامل اجزای زیر است.
- مقاوم سازی
- پیاده کردن پیها و مگر
- آرماتوربندی فونداسیون
- قالببندی فونداسیون
- بتنریزی
- ساخت و اجرای اسکلت فلزی
- ساخت و اجرای اسکلت بتنی
- اجرای سقف
- دیوارچینی (بیرونی و داخلی)
تا این مرحله از کار، میتوان گفت که بخش سنگین اجرای یک پروژه ساختمانی به پایان رسیده است و از این مرحله به بعد پروژه وارد برخی کارهای تخصصی خواهد شد. اجرای تأسیسات و خدمات در یک سازه از برخی مراحل سادهی ابتدایی و تعدادی مراحل پیچیده و تخصصی به شرح زیر تشکیل شده است.
- نصب دودکش، هواکش و سیستم فاضلاب
- لوله کشی گاز
- لوله کشی فاضلاب
- اجرای تأسیسات و آتش نشانی
- اجرای آهن کشی جای آسانسور
- کف سازی طبقات
- نصب چارچوب درب و پنجره
- گچ و خاک و گچ کاری
فاز سوم شامل ظریف کاری و طراحی دکوراسیون داخلی ساختمان است. در صورتی که مراحل بالا به طور کامل و به ترتیب انجام شده باشد، اکنون یک ساختمان نیمه کاره وجود دارد که باید کارهای مربوط به ظریف کاری و طراحی دکوراسیون داخلی آن انجام گردد. این کارها شامل کار بر روی کف، دیوارها و سقف میشود و لازم است که قسمتهای دیگری نیز به سازه نیمه کاره اضافه شود. موارد زیر فرآیندهای تکمیلی یک ساختمان هستند.
- کاشی و سرامیک کاری
- اجرای نمای ساختمان
- گچ کاری و نازک کاری
- نصب کابین آسانسور
- اجرای کابینت آشپزخانه
- نصب چینی آلات بهداشتی
- نصب درب ورودی داخلی و ورودی ساختمان
- نصب کمدهای دیواری
- نقاشی و دکوراسیون داخلی
مرحله اختتام پروژه عمرانی
شایان ذکر است که تیم مدیریت یک پروژه عمرانی باید به اندازه کافی قدرتمند باشد تا لحظه به لحظه اجرای پروژه را تحت نظر گرفته و کنترل نمایند. در غیر این صورت احتمال خطا کردن توسط افراد مبتدی و بی تجربه و در نهایت شکست پروژه وجود دارد.
پس از مرحله نقاشی و نصبیات یک پروژه عمرانی، مرحله پایان کار پروژه عمرانی و آغاز بهرهبرداری از آن است. در این مرحله همه ذینفعان آن پروژه به سود و منفعتی که طبق آن پروژه را شروع کردهاند میرسند زیرا پروژه عمرانی با موفقیت به پایان خود رسیده است.
مراحل انجام یک پروژه عمرانی، ترسیم نقشه:
سازههای عمرانی
در مراحل انجام یک پروژه عمرانی اولین مرحله بدون شک ترسیم نقشه است. این مرحله که از اولین ایده و کانسپت پروژه شروع شده و به یک نقشه کامل و جامع خاتمه پیدا میکند.
بدیهی است که در ابتدای اتود پروژهها تعداد ایدهها و کانسپتها زیاد باشد. اما در طول پروژه بهترین و ایدهآلترین کانسپت باقی مانده و با آن شما میتوانید پروژه خود را تکمیل کنید. سعی کنید از ایدههای ساده و انتزاعی به جای ایدههای خیلی پیچیده و شلوغ شروع کنید.
البته در صورتی که سبک کاری شما سازههای شلوغ و پیچیده است بهتر است این پیچیدگی در طول طراحی به ایده شما اضافه شود تا در ابتدای طرح باعث سردرگمی شما نشود. در کل پیشنهاد ما استفاده از ایدهها و طرحهای بدون ریسک است. زیرا در این حالت احتمال شکست پروژه کاهش مییابد و سازه راحتتر اجرا میشود. همچنین در همین مرحله باید زمان اتمام پروژه، روش اجرای آن، میزان هزینه و بودجه پروژه مشخص شود.
مراحل انجام یک پروژه عمرانی، تصویب طرح اولیه:
در مراحل انجام یک پروژه عمرانی دومین مرحله تصویب طرح است. این مرحله در واقع همه موارد گفته شده در مرحله اول را تایید و رسمی میکند. هر موضوعی در رابطه با پروژه در این مرحله به طور کامل شفاف سازی میشود. مثلا تیم مدیریت و اجرایی پروژه به طور کامل معرفی شده و سمت هر فردی مشخص میشود. محل اجرای سازه و بودجه نیز به طور دقیق مشخص شده و زمان اتمام سازه نیز مشخص میشود.
مراحل انجام یک پروژه عمرانی، شروع فاز اجرایی:
در مراحل انجام یک پروژه عمرانی، شروع فاز اجرایی گام سوم است. در این مرحله تقریبا همهی کارهای ترسیمی و طراحی سازه تمام شده و پروژه وارد فاز جدیدی میشود.
این فاز جدیترین فاز ساخت سازههای عمرانی است که در آن نباید هیچگونه اشتباهی صورت گیرد. از آنجایی که برای اجرای سازههای عمرانی روشهای متعددی وجود دارد باید بهترین روش را برای طرح خود در نظر بگیرید.
برخی از روشهای ساخت سازه عمرانی اقتصادیتر بوده و برای پروژههایی با بودجه کم مناسب هستند. همه موارد مربوط به پروژه باید دقیقا طبق برنامهریزی باشد. اما مهمترین مسئله برآورد هزینهها است که باید عینا بر اساس برنامه پروژه پیش رود.
مراحل انجام یک پروژه عمرانی، کنترل اجرای پروژه:
اجرای سازههای عمرانی
در مراحل انجام یک پروژه عمرانی باید کنترل مراحل اجرایی سازه نیز به طور دقیق صورت گیرد. تیم مدیریت باید به طور دقیق تمام مراحل اجرا از خاکبرداری تا بتنریزی را کنترل و مدیریت کند.
هر گونه اشتباهی باعث از بین رفتن زحمات بسیاری یا حتی شکست پروژه میشود. به همین دلیل این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است و باید به طور جدی انجام شود. کنترل ساخت سازههای عمرانی به حدی اهمیت دارد که معمولا این کار به فردی خارج از پروژه اطلاق میگردد که از هر گونه سوگیری جلوگیری شود.
اجرا باید دقیقا بر اساس نقشه تصویب شده باشد و تغییر در نقشه امکانپذیر نیست. در صورتی که میخواهید قسمتی از نقشه را از نظر طرح یا نوع اجرا تغییر دهید باید این کار به طور قانونی و تصویب شده باشد.
مراحل انجام یک پروژه عمرانی، اتمام پروژه:
مراحل انجام یک پروژه عمرانی با آغاز بهرهبرداری ساکنین به اتمام میرسد. لازم به ذکر است که آرامش و امنیت ساکنین به نوع اجرای شما بستگی دارد و هر چقدر ساخت پروژههای عمرانی با دقت بالاتری انجام شود، ساکنین امنیت و آرامش بیشتری خواهند داشت. به همین دلیل باید مراحل را به دقت انجام دهید و پروژه ساختمانی خود را با موفقیت به اتمام برسانید. پس از اتمام همه مراحل و تکمیل پروژه در زمانهای خاصی افراد از سازه بهرهبرداری خواهند کرد. این زمان به نوع کاربری ساختمان و عوامل دیگری بستگی دارد.
فازهای مختلف یک پروژه عمرانی
یک پروژه عمرانی، برای اینکه به انجام برسد، دارای فازها و مراحل مختلفی است:
- فاز صفر یا طرح توجیهی: در این مرحله که اولین گام در شروع یک پروژه عمرانی است، ابتدا نیاز شناسایی میشود و با توجه به آن نیاز، هدف مشخص میشود. پس از مشخص شدن هدف باید امکانسنجی پروژه انجام شود؛ که اصلاً با توجه به منابع و محدودیتها این پروژه قابل اجرا هست یا نه؟ مطالعات توجیهی فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نیز در این مرحله انجام میشوند.
- فاز یک یا طراحی اولیه: حال که هدف مشخص شده و انجام پروژه توجیه شدهاست، نوبت به انتخاب مشاوران و انجام بررسیهای فنی میشود. در این مرحله، مطالعات ژئوتکنیکی و توپوگرافی انجام میشود و بر اساس این مطالعات، نقشههای مقدماتی تهیه میگردد.
- فاز دو یا طراحی تفصیلی: در مرحله بعد، باید نقشهها و اسناد مناقصه، تهیه شود تا برای اجرای پروژه، پیمانکار مناسب و دستگاه نظارتی مشخص شود.
- فاز سه یا اجرای پیمان: در این فاز، انجام پروژه کلید میخورد و عملیات ساخت آغاز میشود.
- فازچهار یا بهرهبرداری: این مرحله، آخرین مرحله از یک پروژه عمرانی است. در این مرحله پروژه به طور کامل اجرا شده و عملیات اجرایی متوقف میشود. پرژوه تحویل داده شده و بهرهبرداری از آن آغاز میشود.
انواع پروژه های عمرانی
پروژه های عمرانی اساساً به دو دسته تقسیم میشوند:
- طرحهای عمرانی
- ساخت و سازهای شهری
طرح های عمرانی
طرحهای عمرانی به فعالیتهایی شامل: مطالعات فنی، اجتماعی و اقتصادی شامل میشود که توسط دستگاههای اجرایی انجام میشوند. هدف از این طرحها، تحقق بخشیدن به برنامههای بلندمدت عمرانی است. برای این طرحها، بودجه و مدت زمان اجرا از پیش تعیین میشود. این طرحها بر اساس محل تأمین اعتبار به دو دسته تقسیم میشوند:
- طرحهای شمول پروژه های عمرانی: بودجه مورد نیاز این طرحها، در قانون مصوبه و بودجه مجلس تعیین میشود.
- طرحهای خارج از شمول: بودجه این طرحها، از محل درآمد ارگانهای دولتی و وزارتخانهها تعیین میشود.
در یک دستهبندی کلی دیگر، طرحهای عمرانی به سه دسته تقسیم میشوند:
- انتفاعی: که هدف آن کسب سود و درآمد است. این طرحها باید پس از مدتی بتوانند، هزینههای خود را تأمین کنند و سود مناسبی هم به ارمغان بیاورند.
- غیر انتفاعی: برای گسترش رفاه و ایجاد زیرساختهای مختلف است. این طرحها توسط دستگاههای اجرایی پیادهسازی میشوند. کسانی که این طرحها را اجرا میکنند به دنبال کسب درآمد از آن نیستند.
- مطالعاتی: این طرحها بر اساس قراردادهایی است که بین مراکز علمی و دستگاههای اجرایی بسته میشوند. هدف از این طرحها، مطالعه و بررسی موضوعات خاص است.
ساخت و ساز شهری
در پروژه های ساخت و ساز شهری که هر روز در شهرهای مختلف در حال اجراست، افراد و شرکتهای مختلفی با هم فعالیت میکنند؛ تا پروژه عمرانی انجام شود. ارکان اصلی این پروژهها کارفرما، ناظر و مجری است. ناظر و مجری میتوانند، حقیقی یا حقوقی باشند. معمولاً برای پروژههای با مساحت کمتر از سه هزار متر مربع، مجری و ناظر حقیقی و برای متراژهای بالاتر، ناظر حقوقی هستند.
در پروژههای ساخت و ساز شهری، کارفرما میتواند مجری هم باشد؛ ولی نمیتواند همزمان ناظر پروژه هم باشد.
پروژه های ساختمانی شامل موارد زیر است:
- پروژههای ساختمانی مسکونی مانند: ساخت آپارتمان و ویلا
- پروژههای ساختمانی تجاری و اداری مانند: مغازه، رستوران، دفاتر خدماتی مانند بیمه و آژانسهای مسافرتی و مراکز خرید
- پروژه های ساختمانی خدماتی مانند: بیمارستان، گرمابه
- پروژه های ساختمانی ورزشی مانند: استادیومهای ورزشی، زمینهای بازی و باشگاههای ورزشی
- پروژههای ساختمانی صنعتی مانند: احداث کارخانه، سوله و ساختمانهای مربوطه
هر کدام از این پروژهها، طراحی سازهای و معماری سازهای مختص خود را داراست. برای بعضی پروژههای خاص مانند شهرداری اقدامات خاصی هم انجام میشوند. برای مثال، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در این حوزه فعالیت میکند و فعالیتهای تحقیقاتی را انجام میدهد.
ایمنی و بیمه ساخت و ساز ساختمان در پروژه های عمرانی
با توجه به اینکه ایمنی ساختمان، مسئلهی بسیار مهمی است و سازههای مختلف بر اساس مصالح مورد استفاده و روش اجرا، سطح ایمنی متفاوتی دارند، مسئله بیمه آتش سوزی ساختمان امر مهمی تلقی میشود. در پروژههای عمرانی ساخت و ساز شهری و برپایی انواع مختلف ساختمان، هزینه زیادی سرمایهگذاری میشود. با توجه به این مسئله که حوادثی مانند: آتشسوزی، انفجار، سیل، زلزله و دیگر حوادث طبیعی ممکن است آسیبهای جدی به ساختمان وارد کنند و مالک و صاحب آن را دچار ضررهای زیادی کنند.
چه خوب است که با تهیه بیمه برای انواع پروژه های ساخت و ساز ساختمان، خیال خود را از بابت حوادث اینچنینی راحت کنیم. برای آگاهی بیشتر در این خصوص، مقاله بیمه عملیات ساختمانی را در اینجا مطالعه نمایید.
بیمه آتشسوزی حوادثی مانند: حریق، انفجار و صاعقه را تحت پوشش خود قرار میدهد و ساختمان را در مقابل آنها بیمه میکند. البته این بیمه پوششهای دیگری نیز دارد که خریدار بیمه میتواند بر حسب نیاز خود هر کدام را که میخواهد به پوشش بیمهای خود اضافه کند. این پوششها شامل موارد زیر هستند:
- بیمه زلزله
- بیمه سیل
- پوشش طوفان
- پوشش سقوط هواپیما
- بیمه سقوط بهمن
نکات مهم در بیمه آتش سوزی ساختمان
آتش سوزی یکی از حوادث تلخی است که در کشور ما بسیار اتفاق میافتد و علاوه بر خسارتهای جانی، خسارتهای مالی زیادی به همراه دارد. آمارها نشان میدهند که در ایران روزانه 50 حادثه آتش سوزی رخ میدهد که بهترین راه برای جبران خسارتهای آن را میتوان خرید بیمه آتش سوزی و استفاده از مزایای بیمه آتش سوزی عنوان کرد.
بیمه آتش سوزی یکی از انواع بیمههای اموال است که با خرید آن، بنا و اثاثیه شما در برابر خطر آتش سوزی و سایر خطرهای اضافی بیمه میشود. با داشتن بیمه آتش سوزی در صورت وقوع حوادث تحت پوشش در بیمهنامه، خسارتهای مالی رخ داده جبران خواهد شد. نکته مهم این است که به صورت کلی در این بیمه خسارتهای جانی تحت پوشش نیستند.
اگر شما در یک آپارتمان یا مجتمع مسکونی زندگی میکنید، میتوانید برای منزل خود و جدای از سایر واحدها، بیمه آتش سوزی تهیه کنید.
البته یکی از وظایف مدیر ساختمان یا مدیر مجتمع مسکونی این است که پس از دریافت سهم هر واحد، برای کل ساختمان بیمه آتش سوزی خریداری کند. در این حالت هم بسیاری از شرکتهای بیمه در طرحهای جامع خود حق بیمه مناسبی برای بیمه آتش سوزی مجتمعهای مسکونی در نظر گرفته اند که این موضوع را میتوان به عنوان یکی از مزایای بیمه آتش سوزی عنوان کرد.
بدون دیدگاه